7.Գտնել մակբայները, որոշել տեսակը։

Այստեղ օդն այնքան խեղդուկ էր, որ մարդիկ հազիվ կարողանում էին շունչ քաշել։ Շշնջյունները վայրկենաբար ընդհատվեցին։ Բժիշկը կամացուկ հայտնեց նրան որդու ժամանման լուրը։ Նա տխրում էր մենակ, առանց զավակների։ Թվում է, թե վաղուց, շատ վաղուց է բաժանվել նրանցից և կարծես անջատված է նրանցից հավիտյան։

Այստեղ օդն այնքան խեղդուկ էր, որ մարդիկ հազիվ (ձևի)կարողանում էին շունչ քաշել։ Շշնջյունները վայրկենաբար(ձևի) ընդհատվեցին։ Բժիշկը կամացուկ(ձևի) հայտնեց նրան որդու ժամանման լուրը։ Նա տխրում էր մենակ, առանց զավակների։ Թվում է, թե վաղուց, շատ վաղուց(ժամանակի) է բաժանվել նրանցից և կարծես անջատված է նրանցից հավիտյան(ժամանակի)։

գործնական աշխատանք

1. Կետերի փոխարեն գրի՛ր փակագծում տրված բառերի հականիշները:

Փարիզում անցորդներից մեկը….(մեղմ) անձրևի տակ ընկավ:…(չորանալ) պաշտպանվելու համար թևի տակի նկարը …. (իջեցնել) գլխի վրա ու վազեց: …. (հաստատ) աշխարհում …. (արդեն) ոչ ոք անձրևից այդպիսի (էժանագին) «անձրևանոցով» չէր …. (հարձակվել):
Տեսնելով անցորդի գլուխը պաշտպանող նկարը`դեպքի …կամավոր վկան`(ոստիկանը), զարմանքից … (լռել): Նա ճանաչեց Գյուստավ Կուրբեի … (աննշան) «Քնած շիկահեր կինը» կտավը: Թանգարանից հափշտակված այդ նկարի վերատպված օրինակները հենց այդ օրը … (հավաքվել) ոստիկաններին: Նկարը յոթ հարյուրից ութ հարյուր դոլար էր գնահատված: Ոստիկանը մարդուն … (առաջնորդել) մինչև նրա բնակարանը, որտեղ … (կորչել) … (նույն) ժամանակներում …. (նույն) տեղերից գողացված նկարների ամբողջ պատկերասրահ:
-Ավելի … (վատ) էր մինչև ոսկորներս …. (չորանալ),- … (ուրախություն) ասաց գողը, երբ նրան …. (բաց թողնել):

2. Մանրամասն պատմի´ր քո կյանքի կարևոր օրերից մեկի մասին և պատմությունը վերնագրի´ր:

3. Ավելորդ բառերը գտի´ր և նախադասություններն ուղղի´ր:

Ներեցեք, որ սպասեցնել տվեցի:

Երկրաչափությունը դա առանձին գիտություն է:

Երամն արագ օդ բարձրացավ, նրանք ուղղություն վերց- րին դեպի հարավ:

Նա զգացնել տվեց, որ զրույցն իր սրտով չէ:

Ֆրանսուհի տիկինն իր անկյունից զննում էր զրուցակիցներին:

Երկրորդ անգամ մի´կրկնիր այդ պահանջը:

Քանիցս անգամ խոսվել է այդ մասին:

Բամիցս անգամ զգուշացրել եմ քեզ:

4..Տեքստը  համաոոտ փոխադրի´ր (նույն միտքը ավելի հակիրճ ներկայացրու) և համապա­տասխան հետևություննե´ր արա:

Լինում է չի լինում, մի փադիշահ (թագավոր, շահ, սուլթան) է լինում: Մի անգամ այս փադիշահն իր շքախմբով շրջելիս է լինում, տեսնում է՝ մի ծերունի  ձիթենի է տնկում: Նա մոտենում է ծերունուն ու զարմացած հարցնում.

— Ո՜վ  ալևոր, այդ ինչո՞վ ես զրաղված այս շոգ կեսօրին: Հանգստանալուդ  ժամանակը վաղուց հասել է,  իսկ դու դեռ աշխատում ես: Կապրե´ս, մինչև այս ծառը պտուղ տա:

-Ո՜վ  ամենակարող տեր, չէ´ որ աշխարհի օրենքն է, որ մեկը ծառ  տնկի, մյուսը ճաշակի դրա պտուղները: Բայց էլի ապրելու հույս մինչև այն օրը, որ ծառն  սկսի պտուղ տալ:

Փադիշահին  դուր է գալիս ծերունու պատասխանը, և նրան դրամով  լի քսակ է տալիս:

-Ա’յ, տեսնո՞ւմ ես՝ ծաոն սկսեց պտուղ տալ,- ժպտում է ծերունին:

Փադիշահր ծիծաղում ու էլի մի քսակ է տալիս ծերու- նուն:
-Ո´վ մեծ փադիշահ, ուշադրությո´ւն դարձրու, որ մյուս  ծառերը տարին մեկ անգամ են պտուղ տալիս, իսկ իմ տնկին՝ երկու անգամ:

Այս կատակն ավելի է դուր գալիս փադիշահին: Նա ծերունուն է տալիս երրորդ  քսակն ու ասում իր ուղեկիցնե- րին.

-Գնա´նք, բարեկամնե´ր, թե չէ այս ծերունու մոտ մի քիչ էլ որ  կանգնենք, բոլորովին կսնանկանանք:

1 Փարիզում անցորդներից մեկը ուժեղ (մեղմ) անձրևի տակ ընկավ: թրջվել (չորանալ) պաշտպանվելու համար թևի տակի նկարը բարցացնել (իջեցնել) գլխի վրա ու վազեց: երերուն (հաստատ) աշխարհում դեռ (արդեն) ոչ ոք անձրևից այդպիսի թանկակգին (էժանագին) «անձրևանոցով» չէր պաշտպանվել (հարձակվել):
Տեսնելով անցորդի գլուխը պաշտպանող նկարը`դեպքի կամավոր վկան`գող (ոստիկանը), զարմանքից գոռաց (լռել): Նա ճանաչեց Գյուստավ Կուրբեի նշանավոր (աննշան) «Քնած շիկահեր կինը» կտավը: Թանգարանից հափշտակված այդ նկարի վերատպված օրինակները հենց այդ օրը բաժանել (հավաքվել) ոստիկաններին: Նկարը յոթ հարյուրից ութ հարյուր դոլար էր գնահատված: Ոստիկանը մարդուն հետևեց (առաջնորդել) մինչև նրա բնակարանը, որտեղ գտավ (կորչել) տարբեր (նույն) ժամանակներում տարբեր (նույն) տեղերից գողացված նկարների ամբողջ պատկերասրահ:
-Ավելի լավ (վատ) էր մինչև ոսկորներս թրջվել (չորանալ),- տխուր (ուրախություն) ասաց գողը, երբ նրան բռնեցին (բաց թողնել):

2. Մանրամասն պատմի´ր քո կյանքի կարևոր օրերից մեկի մասին և պատմությունը վերնագրի´ր:

3. Ավելորդ բառերը գտի´ր և նախադասություններն ուղղի´ր:

Ներեցեք, որ սպասեցրեցի:

Երկրաչափությունը առանձին գիտություն է:

Երամն արագ օդ բարձրացավ, ուղղություն վերցնելով դեպի հարավ:

Զգացվեց , որ զրույցն իր սրտով չէ:

Ֆրանսուհին իր անկյունից զննում էր զրուցակիցներին:

Երկրորդ անգամ մի´կրկնիր պահանջը:

Քանի անգամ խոսվել է այդ մասին:

Բազմիցս զգուշացրել եմ քեզ:

4..Տեքստը  համաոոտ փոխադրի´ր (նույն միտքը ավելի հակիրճ ներկայացրու) և համապա­տասխան հետևություննե´ր արա:

Լինում է չի լինում, մի փադիշահ (թագավոր, շահ, սուլթան) է լինում: Մի անգամ այս փադիշահն իր շքախմբով շրջելիս է լինում, տեսնում է՝ մի ծերունի  ձիթենի է տնկում: Նա մոտենում է ծերունուն ու զարմացած հարցնում է , թե ինչու է այս շոգին ծառ տնկում , միևնույն է չի հասցնի պտուղները վայելել.

Ծերունին պատասխանում է ,որ այդպես է աշխարհի օրենքը, մեկը տնկում է որ մուսը վայելի;

Փադիշահին  դուր է գալիս ծերունու պատասխանը, և նրան դրամով  լի քսակ է տալիս:

Ծերունին ասում է ու իր ծառը պտուղ տվեց արդեն և այդ պատասխանը նորից դուր է գալիս փադիշահին և նա նորից է վարձատրում, և մեկ անգամ ես ծերունու խելացի պատասխանից փադիշահը նորց է մի քսակ տալիս և հրամայում շուտ գնալ ծերունու մոտից , թե չէ բոլոր փողերը կտա նրան:

գործնական աշխատանքը։

1. Կետերի փոխարեն գրի՛ր փակագծում տրված բառերի հականիշները:

1. Կետերի փոխարեն գրի՛ր փակագծում տրված բառերի հականիշները:

Փարիզում անցորդներից մեկը….(մեղմ) անձրևի տակ ընկավ:…(չորանալ) պաշտպանվելու համար թևի տակի նկարը …. (իջեցնել) գլխի վրա ու վազեց: …. (հաստատ) աշխարհում …. (արդեն) ոչ ոք անձրևից այդպիսի (էժանագին) «անձրևանոցով» չէր …. (հարձակվել):
Տեսնելով անցորդի գլուխը պաշտպանող նկարը`դեպքի …կամավոր վկան`(ոստիկանը), զարմանքից … (լռել): Նա ճանաչեց Գյուստավ Կուրբեի … (աննշան) «Քնած շիկահեր կինը» կտավը: Թանգարանից հափշտակված այդ նկարի վերատպված օրինակները հենց այդ օրը … (հավաքվել) ոստիկաններին: Նկարը յոթ հարյուրից ութ հարյուր դոլար էր գնահատված: Ոստիկանը մարդուն … (առաջնորդել) մինչև նրա բնակարանը, որտեղ … (կորչել) … (նույն) ժամանակներում …. (նույն) տեղերից գողացված նկարների ամբողջ պատկերասրահ:
-Ավելի … (վատ) էր մինչև ոսկորներս …. (չորանալ),- … (ուրախություն) ասաց գողը, երբ նրան …. (բաց թողնել):

2. Մանրամասն պատմի´ր քո կյանքի կարևոր օրերից մեկի մասին և պատմությունը վերնագրի´ր:

3. Ավելորդ բառերը գտի´ր և նախադասություններն ուղղի´ր:

Ներեցեք, որ սպասեցնել տվեցի:

Երկրաչափությունը դա առանձին գիտություն է:

Երամն արագ օդ բարձրացավ, նրանք ուղղություն վերց- րին դեպի հարավ:

Նա զգացնել տվեց, որ զրույցն իր սրտով չէ:

Ֆրանսուհի տիկինն իր անկյունից զննում էր զրուցակիցներին:

Երկրորդ անգամ մի´կրկնիր այդ պահանջը:

Քանիցս անգամ խոսվել է այդ մասին:

Բամիցս անգամ զգուշացրել եմ քեզ:

4..Տեքստը  համաոոտ փոխադրի´ր (նույն միտքը ավելի հակիրճ ներկայացրու) և համապա­տասխան հետևություննե´ր արա:

Լինում է չի լինում, մի փադիշահ (թագավոր, շահ, սուլթան) է լինում: Մի անգամ այս փադիշահն իր շքախմբով շրջելիս է լինում, տեսնում է՝ մի ծերունի  ձիթենի է տնկում: Նա մոտենում է ծերունուն ու զարմացած հարցնում.

— Ո՜վ  ալևոր, այդ ինչո՞վ ես զրաղված այս շոգ կեսօրին: Հանգստանալուդ  ժամանակը վաղուց հասել է,  իսկ դու դեռ աշխատում ես: Կապրե´ս, մինչև այս ծառը պտուղ տա:

-Ո՜վ  ամենակարող տեր, չէ´ որ աշխարհի օրենքն է, որ մեկը ծառ  տնկի, մյուսը ճաշակի դրա պտուղները: Բայց էլի ապրելու հույս մինչև այն օրը, որ ծառն  սկսի պտուղ տալ:

Փադիշահին  դուր է գալիս ծերունու պատասխանը, և նրան դրամով  լի քսակ է տալիս:

-Ա’յ, տեսնո՞ւմ ես՝ ծաոն սկսեց պտուղ տալ,- ժպտում է ծերունին:

Փադիշահր ծիծաղում ու էլի մի քսակ է տալիս ծերու- նուն:
-Ո´վ մեծ փադիշահ, ուշադրությո´ւն դարձրու, որ մյուս  ծառերը տարին մեկ անգամ են պտուղ տալիս, իսկ իմ տնկին՝ երկու անգամ:

Այս կատակն ավելի է դուր գալիս փադիշահին: Նա ծերունուն է տալիս երրորդ  քսակն ու ասում իր ուղեկիցնե- րին.

-Գնա´նք, բարեկամնե´ր, թե չէ այս ծերունու մոտ մի քիչ էլ որ  կանգնենք, բոլորովին կսնանկանանք:

1 Փարիզում անցորդներից մեկը ուժեղ (մեղմ) անձրևի տակ ընկավ: թրջվել (չորանալ) պաշտպանվելու համար թևի տակի նկարը բարցացնել (իջեցնել) գլխի վրա ու վազեց: երերուն (հաստատ) աշխարհում դեռ (արդեն) ոչ ոք անձրևից այդպիսի թանկակգին (էժանագին) «անձրևանոցով» չէր պաշտպանվել (հարձակվել):
Տեսնելով անցորդի գլուխը պաշտպանող նկարը`դեպքի կամավոր վկան`գող (ոստիկանը), զարմանքից գոռաց (լռել): Նա ճանաչեց Գյուստավ Կուրբեի նշանավոր (աննշան) «Քնած շիկահեր կինը» կտավը: Թանգարանից հափշտակված այդ նկարի վերատպված օրինակները հենց այդ օրը ցրվել (հավաքվել) ոստիկաններին: Նկարը յոթ հարյուրից ութ հարյուր դոլար էր գնահատված: Ոստիկանը մարդուն հետևեց (առաջնորդել) մինչև նրա բնակարանը, որտեղ գտավ (կորչել) տարբեր (նույն) ժամանակներում տարբեր (նույն) տեղերից գողացված նկարների ամբողջ պատկերասրահ:
-Ավելի լավ (վատ) էր մինչև ոսկորներս թրջվել (չորանալ),- տխուր (ուրախություն) ասաց գողը, երբ նրան բռնեցին (բաց թողնել):

2. Մանրամասն պատմի´ր քո կյանքի կարևոր օրերից մեկի մասին և պատմությունը վերնագրի´ր:

3. Ավելորդ բառերը գտի´ր և նախադասություններն ուղղի´ր:

Ներեցեք, որ սպասեցրեցի:

Երկրաչափությունը առանձին գիտություն է:

Երամն արագ օդ բարձրացավ, ուղղություն վերցնելով դեպի հարավ:

Զգացվեց , որ զրույցն իր սրտով չէ:

Ֆրանսուհին իր անկյունից զննում էր զրուցակիցներին:

Երկրորդ անգամ մի´կրկնիր պահանջը:

Քանի անգամ խոսվել է այդ մասին:

Բազմիցս զգուշացրել եմ քեզ:

4..Տեքստը  համաոոտ փոխադրի´ր (նույն միտքը ավելի հակիրճ ներկայացրու) և համապա­տասխան հետևություննե´ր արա:

Լինում է չի լինում, մի փադիշահ (թագավոր, շահ, սուլթան) է լինում: Մի անգամ այս փադիշահն իր շքախմբով շրջելիս է լինում, տեսնում է՝ մի ծերունի  ձիթենի է տնկում: Նա մոտենում է ծերունուն ու զարմացած հարցնում է , թե ինչու է այս շոգին ծառ տնկում , միևնույն է չի հասցնի պտուղները վայելել.

Ծերունին պատասխանում է ,որ այդպես է աշխարհի օրենքը, մեկը տնկում է որ մուսը վայելի;

Փադիշահին  դուր է գալիս ծերունու պատասխանը, և նրան դրամով  լի քսակ է տալիս:

Ծերունին ասում է ու իր ծառը պտուղ տվեց արդեն և այդ պատասխանը նորից դուր է գալիս փադիշահին և նա նորից է վարձատրում, և մեկ անգամ ես ծերունու խելացի պատասխանից փադիշահը նորց է մի քսակ տալիս և հրամայում շուտ գնալ ծերունու մոտից , թե չէ բոլոր փողերը կտա նրան:

տնային աշխատանք

180.Ժխտական ապ, դժ, տ, ածանցներով կազմի՛ր տրված բառերի հոմանիշները:
Անգույն — դժգույն
անբախտ — դժբախտ
անգետ — տգետ
անշնորհք — ապաշնորհ
անարդյունք — ապարթյունք
անօրեն — ապօրինավոր
անձև — տձև

181.Առանձնացրո՛ւ այն բառերը, որոնք ժխտական նախածանց ունեն:
Անարվեստանդեմանդուռանիվանսիրտանահ, անուշ, անմահ, անուն, դժոխք, դժգոհ,
դժբախտ, դժնի, դժկամ, ապագա, ապարդյուն, ապերախտ, ապուր, ապաշնորհ, ապուշ,
ապտակ, տարի, տկար, տհաճ, տպել, տգեղ, տխուր, չամիչ, չտեսչկամ, չարիք:

182.Գործողության անունը դարձրո՛ւ այդ գործողության հետ կապված առարկայի անուն: 
Գրի՛ր գործածված ածանցները: Քերել, գրել, կապել, քամել, թակել, ըմպել, բացել, գործել, խաղալ, ուտել, խմել, հագնել, ձգել, փակել, խթանել, փաթաթել, ճոճել, գանձել, զսպել, ջնջել, ծածկել, կապել, օրորել:քերիչ, գրիչ, կապոց, քամիչ, թակոց, ըմպելիք, բացիչ, խաղալիք, ուտելիք, խմիչք, հագուստ, ձգան, փական, խթանիչ, փաթաթան, ճոճարան, գանձարան, զսպանակ, ջնջիչ, ծածկոց, կապոց, օրորոց։

183.Ընդգծված բառակապակցությունները մեկական բառերով փոխարինի՛ր:

Վանա լճի մոտ շրջանում-շրջանակներում ընկած Ռշտունյաց լեռները հայտնի էին պղնձի, կապարի, երկաթի հանք ունեցող վայրերով-հանքավայրերում, որոնք բազմաթիվ անգամներ հիշատակվել են հայկական ձեռքով գրված գրքերում-ձեռագրված գրքերում: Բրոնզի ու երկաթի դարերի շրջաններից-դարեշրջաններից սկսած՝ հայկական լեռնոտ աշխարհում-լեռնաշխարհում արդյունահանվում ու ձուլվում էին տարբեր մետաղներ, որը պատճառ էր դառնում, որ հանվող նյութերի անունները դառնային տեղերի անուններ-տեղանուններ:

Հետագայում հնէաբանությամբ զբաղվող գիտնականներն-հնագետները ու երկրաբանությամբ զբաղվողները-երկրաբաները այդ անվանումների միջոցով հայտնաբերում էին լեռներում գտնվող լքված փորված տեղեր-որվածքները ու մետաղ ձուլելու տեղեր-մետաղաձուլերը:

Նախադասություններում տեղադրի՛ր տրված հոմանիշ բառերից մեկը:

Փչեց մեղմ /քամի, փոթորիկ/, և ծառերն օրորվեցին:

Փչեց մեղմ քամին և ծառերն օրորվեցին:

Բոժոժավոր օձերը պոչի /կատարին, ծայրին/ ունեն զնգացող բոժոժներ:

Բոժոժավոր օձերը պոչի ծայրին ունեն զնգացող բոժոժներ:

Քնած առյուծի վրայով մի մուկ  /սլացավ, վազեց/:

Քնած առյուծի վրայով մի մուկ սլացավ:

Տիգրան Պետրոսյանի /հակառակորդ, թշնամի/ տաղանդավոր շախմատիստ էր:

Տիգրան Պետրոսյանի հակառակորդը տաղանդավոր շախմատիստ էր:

ԿՏԱԿ ԳԱՆՁԻ ՄԱՍԻՆ

ԿՏԱԿ ԳԱՆՁԻ ՄԱՍԻՆ

Մի իմաստուն և աղքատ մարդ ուներ ծույլ որդիներ: Մահվան ժամին նա կանչեց որդիներին և ասաց.

— Ո՛վ զավակներ, իմ նախնիները շատ գանձ են թողել մեր այգում, բայց ես ձեզ ցույց չեմ տա նրա տեղը: Այդ գանձը կգտնի նա, ով շատ աշխատի և խոր փորի:

Հոր մահից հետո որդիներն սկսեցին աշխատել մեծ եռանդով և խորն էին փորում, որովհետև յուրաքանչյուրն աշխատում էր, որ ինքը գտնի գանձը:

Այգին սկսեց աճել ու զորանալ, առատ բերք տվեց և նրանց հարստացրեց գանձերով:

Աշխարհաբար
Իմաստասեր մի աղքատ մարդ, ուներ ծույլ որդիներ մահվան ժամին անչեց որդիներին և ասաց․

— Որդիներս, լիքը գանձ կա պահված իմ հայրերից, այգում մեր, բայց տեղը ձեզ չեմ ասի, ով որ աշխատի և ամենախորը փորի նա էլ կգտնի գանձը։

Հոր մահից հետո որդիները մոծ աշխատասիրությում աշխատում էին և փորձում մյուսից ավելին փորել, որպեսզի գտնեն գանձը։

Եվ սկսեց այգին լավ աճել, առատ բերք տալ և շնորհիվ դրա, որդիները հարստացան։

Բառարան

ոմն                    — մի մարդ, մեկը (ոմն աղքատ – մի աղքատ մարդ)

որդիս                — որդիներ

ի ժամ մահուն — մահվան ժամին

կոչեաց              — կանչեց

զորդիսն            — որդիներին

որդեակք           — որդյակներ

պահեալ            — պահված

ի հարցն իմոց   — իմ հայրերից, իմ հայրերի կողմից

յայգին                — այգում

զտեղին              — տեղը

ոչ ցուցանեմ      — ցույց չեմ տալիս

որ                                       — ով, ով որ

խորագոյն                         — ավելի խոր

փորէ                                  — այստեղ` փորի

գտանէ                               — այստեղ` կգտնի

յետ մահուան հօրն         — հոր մահվանից հետո

մեծաւ աշխատութեամբ — մեծ չարչարանքով

վարէին                              — վարում էին

իւր ջանայր                        — ինքն էր ջանում (ձգտում էր)

զի                                         — որ, որպեսզի

գտցէ                                    — գտնի, կգտնի, պիտի գտնի, գտնելու է

ետ                                        — տվեց

ելից                                      — լցրեց

զնոսա                                 — նրանց

գանձիւ                                — գանձով

Հարցեր և առաջադրանքներ

1.Ճիշտ կարդա այս բառերն ու բառակապակցությունները.

Կոչեաց, որդեակք, պահեալ, աշխատութեամբ, յայգին, յետ, զտեղին, զգանձն, զնոսա, մահուան, խորագոյն, իւրն:

Կոչյաց, որդեյաք, պահյալ, աշխատույթամբ, այգիտ, ետ, ըզտեղին, ըզգանձն, մահվան, խորագույն, յուրն։

2. Հետևյալ բառերն ու բառակապակցություններն աշխարհաբար դարձրու.

ասէ, որդիքն, սկսան, յայգին մեր, զգանձն, սկսաւ, բազում պտուղ, ետ բազում պտուղ:
Ասաց, որդիները, սկսեցին, մեր այգում, գանձն, շատ, բերք, տվեց առատ բերք։

3.Աշխարահաբար դարձրու առակը:

4.Ինչի՞ց է երևում հոր իմաստասեր լինելը:
Հայրը իր իմաստությամբ ստիպեց ծույլ որդիներին աշխատել։

5.Մեկ նախադասությամբ գրիր` ի՞նչ է ցույց տալիս առակը:
Առակը ցույց է տալիս որ միայն աշխատասիրությունն է թույլ տալիս հասներ արդյունքի։

Մակբայը որպես խոսքի մաս

5. Հետևյալ մակբայները գործածել բայերի հետ։
Հանկարծակի-հանկարծակի հայտնվել
գյուղեգյուղ-գյուղեգյուղ ման գալ
դեսուդեն- դեսուդեն ընկնել
լրջորեն-լրջորեն մտածել
մեն-մենակ- մեն-մենակ թափառել
միաձայն- միաձայն հաստատել
ամբողջովին- ամբողջովին նվիրվել
տարեցտարի- տարեցտարի հասակ առնել
անմիջապես- անմիջապես արձագանքել
ագահաբար-ագահաբար ուտել
հաճախակի-հաճախակի հիվանդանալ
խումբ-խումբ- խումբ-խումբ հավաքվել
արագ-արագ- արագ-արագ հեռանալ
վերջիվերջո- վերջիվերջո հասկանալ
հոտնկայս- հոտնկայս ծափահարել
ներքուստ- ներքուստ ուրախանալ
նյութապես- նյութապես բարելավվել

6.Տրված ածականներից ածանցների միջոցով կազմել մակբայներ։
քնքուշ-քնքշորեն
չար-չարաբար
համեստ-համեստորեն
դաժան-դաժանաբար
վայրագ-
մեղմ-մեղմորեն
խիզախ-խիզախորեն
քաջ-քաջաբար
վեհ-վեհաբար
անշեղ-
խոնարհ-
մարդկային-մարդկայինորեն
լուրջ-լրջորեն
ագահ-ագահաբար

7. Գտնել տեքստից մակբայները, որոշել տեսակը։

Այստեղ օդն այնքան խեղդուկ-ձև էր, որ մարդիկ հազիվ-ձև կարողանում էին շունչ քաշել։ Շշնջյունները վայրկենաբար-ժամանակ ընդհատվեցին։ Բժիշկը կամացուկ հայտնեց նրան որդու ժամանման լուրը։ Նա տխրում էր մենակ, առանց զավակների։ Թվում է, թե վաղուց, շատ վաղուց է բաժանվել նրանցից և կարծես անջատված է նրանցից հավիտյան։

Տնային աշխատանք

Վարժություն 1։ Արտագրե՛լ՝ ըստ անհրաժեշտության լրացնելով մեկ կամ
կրկնակ բաղաձայն։
Անդորր, բալլադ, պտտահողմ, բերրի, տայատեսակ, մրրիկ (հողմ), մրիկ
(հացաբույսերի հիվանդություն), տարրական, տոննա, բջջային, սովա….ուկ,տարրորոշել, այբենական, երեսսրբիչ, երրորդ, հինգերորդ, չորորդ,
անդորագիր, հովասուն, ուղևոր, հովվական, հովանոց, ուղղակի։

Վարժություն 2։ Արտագրե՛լ՝ ըստ անհրաժեշտության լրացնելով բաց
թողած տառերը (նաև կրկնակ)։
Քարի մշակման վարպետությունը միջնադարյան Հայաստանում առավել
հարուստ ձևով է արտահայտվել խաչքարերի արվեստում։ Պահպանելով կանոնի վերածված կառուցվածքը՝ խաչքարերի հարդարանքի մեջ, տասնմեկերրորդ
դարից սկսած, գերիշխող են դառնում երկրաչափական-գծային ու բուսական
բարդ հյուսվածքավոր զարդանախշերը։ Ընդ որում, բեկվող գիծը,
ստեղծելով երկրաչափական կոնկրետ պատկեր, չի ընդհատվում նույնիսկ այն
դեպքում, երբ դադարում է ուղղաձիգ լինելուց և ներփակվում մի այլ
երկրաչափական ձևի մեջ (շրջանակ, քառանկյունի)։ Դրանց օրինաչափ
հաջորդականությունն ու շաղկապվածությունը, ստեղծելով որոշակի ռիթմ,
եզրագծում են խաչքարը։ Գծային հյուսվածքը թվում է անսկիզբ-անվերջ, իր
շարժման ընթացքի մեջ փոխակերպվում մի ձևից մյուսը՝ չսահմանագծելով
սկիզբն ու ավարտը։ Այս պարագայում զարդապատկերը իր անընդմեջ
հյուսվածքի շնորհիվ դառնում է անսահմանության ու հավերժականության։

Մակբայ

1. արագորեն, դեպի, փայտե, անշուշտ
2. ապա, մասին, լիովին, անշուշտ
3. եթե, որտեղ, ամենուր, այստեղ
4. մյուս, բոլոր, ուր, հապճեպ
5. ոչինչ, գրեթե, ինչ-որ, այսպես
6. երբ, բայց, նախօրոք, յուրաքանչյուր
7. միաձայն, ձայնավոր, հնչյուն, շառաչ
8. ինչ-ինչ, փոքր-ինչ, ինչ, որտեղ
9. սա, բոլոր, մասամբ, յուրաքանչյուր
10. ողջ, ամբողջ, ամբողջովին, ոչ մի

Վարժություն 2։ Կազմե՛լ նախադասություններ՝ գործածելով տրված մակ-
բայները։
Հերոսաբար, մասամբ, փոքր-ինչ, ամենուրեք, լիովին։

գործնական աշխատանք

165.Փակագծերում տրված բառերը գրի՛ր որոշյալ կամ անորոշ առումով:

Երկրագնդում վայրի կենդանիների (բնաջնջում)  շարունավում է: Դա (կասեցնել)  շատ դժվար է, թեև երևացել են մխիթարական  ինչ-որ (նշաններ): Մարդկանց մեջ հետզհետե արթնանում է այն (միտք), որ առանց կենդանիների իրենց (կյանք) անգույն  ու անհրապույր կլինի:  Այդ մասին (խոսք) կարող են ասել այն (որորդներ), որոնք (զենք) փոխարինել են լուսանկարչական ապարատով:Նրանք (ուժեր) ու(ժամանակ)  չեն խնայում, ժամեր շարուն անակ դարանամուտ են լինում կենդանիների կյանքից որևէ (դեպք) դիտելու համար:

166.Ընդգծված  բառերն  ու բառակապակցությունները փոխարինի՛ր համապատասխան ածականներով:

Երկրին մոտ տարածությունում  տիեզերանավի հանդիպեցին: — Երկրամերձ տարածությունում տիեզերանավի հանդիպեցին:

    Հայոց աշխարհում`Հայրենիքում Արարատի դաշտի հարավում, մի հրաշքով լի ու ձեռքով չկերտված անձեռակերտ կոթող կա: Դա Արարատն է՝  երկինք սլացող երկնասլաց, մեկուսի լեռների զանգված՝ կոնի նմանվող կոնանման զույգ գագաթներով: Մասիսն ու Սիսը հանգած հրաբուխներ են: Մասիսի ժայռերով պատված ժայռապատ գագաթը ծածկված է  հավերժական ձյունով:  Սսի գագաթիմասը նույնպես քարերով ծածկված է քարածածկ է: Լանջերը կտրտված են  ճառագայթի ձև ունեցող ճառագայթաձև ձորակներով ու հեղեղատներով: Լանջերին խոտով առատ խոտառատ արոտներ ու թփուտներ կան, ներքևի գոտում՝ այլևայլ թռչուններ ու կենդանիներ: Հնում լեռը հռչակված էր որպես արքաների որսատեղի:

Մասիսը զերծ չի մնացել  բնության աղետներից: Նրա հյուսիս-արևելքի լանջի խորխորատը, հայտնի «Մասյաց վիհ» անունով, որ գագաթին մոտ (մերձ) գագաթամերձ մասում ավելի քան հազար մետր խորություն ունի, առաջացել է երկրաշարժից:

 

Գտնե՛լ ածականները և դրանցով կազմել բառակապակցություններ:

Աղոտ, դերձակ, դժվարին, հոգատար, մանրահատակ, կավ, հաճարենի,
հյուսնություն, լսարան, հանգամանորեն, երկաթ, պողպատե, սնահավատ, դետալ,
գործունյա, բարեգութ, դաժան, ատլաս, չիթ, փայտե, կաղապար, շրջանակ, թղթե:
Աղոտ ապուր։
Դժվարին աշխատանք։
Հոգատար աղջիկ։
Մանրահասակ տղա։
Պոպատե ձող։
Սնահավատ տատիկ։
Գործունյա գործարար։
Բարեգութ ծերունի։
Դաժան օր։
Փայտե աթոռ։
Թղթե ծաղիկ։

168.Միացրե՛ք բառերը՝ կազմելով ածականներ:

Առյուծ և սիրտ-առյուծասիրը
արև և շող-արևաշող
տերև և  փուշ-փշատերև
պսակ և ձև-պսակաձև
ձայն և վիշապ-վիշապաձայն
թույր և ձյուն-ձյունաթույր
շեկ և հեր-շիկահեր
գունդ և ձև-գնդաձև

ածական անուն

1. Դո՛ւրս գրել ածականները. դրանցից երեքը գործածե՛լ
նախադասություններում։
Այս գետի ափին, այս ուռենու տակ
Իմ մանկությունն է անցել երազուն,
Խաղացել է նա գետում այս հստակ,
Ոսկի է փնտրել այս տաք ավազում։
Նա թառել է այս ծառերին դալար,
Երկյուղով մտել այրերը այս մութ
Ու կածաններում այս օձագալար
Թափառել է նա մինչև մայրամուտ։
Եվ իր ծիծաղի ալիքներն է ջինջ
Տվել նա մի օր ջրերին այս խենթ,
Որ ուրախ երգով տարել ամեն ինչ
Ու, սակայն, ոչինչ չեն բերել էլ ետ։
…Ամեն ինչ այստեղ նույնն է մնացել,
Նույն ալիքներն են գալիս ու գնում,
Եվ միայն ուռին ջրին կռացել,
Մի ինչ-որ կորած բան է որոնում։

Մութ անտառում ջինջ գետի մոտ մի խենթ աղջիկ էր երգում։

2.Գտնե՛լ այն ածականները, որոնց գերադրական աստիճանը
–գույն մասնիկով չի կազմվում։
Բարձր, մեծ, տաք, նվազ, թանկ, լավ, ուժեղ, ազնիվզվարթ, խոշոր, հին,
բարակկոշտ, ուրախ, նոր, քաղցր։

3. Գրե՛լ տրված գոյականներից յուրաքանչյուրին բնորոշող
երեք ածական։
Նկար-գեղեցիկ, գունավոր, պայծառ
Այգի-կանաչապատ, մեծ, մութ
Ծաղիկ-սպիտակ, գարնանային, գույնզգույն
Գիրք-հաստ, խորիմաստ, հակիրձ
Գորգ-բրդյա, նախշազարդ, կլոր